Exponentieel
FEBRUARI 2022 - Begin jaren ’70 passeerde ik vrijwel dagelijks, op weg naar school aan het Henegouwerplein in het centrum van Rotterdam, een groot braakliggend terrein aan het Weena. Het gebied tussen het Hofplein en het Centraal Station. Het had toen nog geen definitieve bestemming na het bombardement door de Nazi’s van mei 1940. In enkele minuten werd toen een hele wijk vernietigd.
In het kader van de wederopbouw werd op die plek aan het Weena een aantal tijdelijke paviljoentjes gebouwd. In 1972 werd daar een tentoonstelling ingericht met als onderwerp “Grenzen aan de groei” gebaseerd op een onderzoeksrapport van de Club van Rome. Dat rapport sloeg in als een bom. Ik bezocht die tentoonstelling. Dat maakte zoveel indruk op mij dat ik dat de rest van mijn leven bij me droeg. Het was overigens geen optimistische ervaring.
De leesbare Aulapocket “Grenzen aan de Groei” met heldere grafieken liet in één opslag zien dat we als moderne industriële samenleving op een keerpunt stonden. De kern van het probleem was de exponentiële groei, niet alleen van de wereldbevolking maar onder andere ook de vraag naar en verkwisting van onvervangbare grondstoffen, het door de mensheid in hoog tempo verbranden van kostbare fossiele brandstoffen. De daarin gedurende miljoenen jaren vastgelegde CO2 wordt nog steeds in enkele generaties de atmosfeer ingejaagd. In 1860 bedroeg de CO2 concentratie 293 ppm (=deeltjes per miljoen), geschat werd in het rapport in 2000 een concentratie van 380 ppm (men ging uit van een toename van gemiddeld 1,5 ppm per jaar); op 19 februari 2022 is de concentratie inmiddels opgelopen tot 419 ppm. Sinds 2000 een gemiddelde toename van bijna 2,0 ppm per jaar... Het houdt niet op.
"Wanneer is genoeg eigenlijk genoeg? Tot de wal het schip keert? Bomen groeien toch ook niet tot in de hemel?"
Groei als doel op zich is kenmerkend voor onze huidige samenleving (hoger marktaandeel, hoger rendement, hogere productie, hogere export etc.). We willen dan ook niet weten tot welk punt moet worden doorgegroeid, wanneer is genoeg eigenlijk genoeg? Tot de wal het schip keert? Bomen groeien toch ook niet tot in de hemel?
Uiteraard kwam er veel (internationale) kritiek op het rapport van met name de politiek en bedrijfsleven: men vond het te somber en te maatschappij-ontwrichtend. Er werd door sommigen getwijfeld aan de modellen en de uitkomsten, want het menselijk vernuft, de liberale markt en de voortschrijdende techniek zouden de problemen als vanzelf oplossen.
Op het braakliggende terrein aan het Weena staat inmiddels een enorme zwarte wolkenkrabber van Nationale Nederlanden die de skyline van Rotterdam mede bepaalt...
Nu leven we in 2022. Het ene na het andere verontrustende wetenschappelijke rapport is sinds die tijd verschenen, klimaatdoelen zijn wereldwijd afgesproken, sinds vele jaren zijn we in Bennekom bezig met bewustwording wat de impact van die ongebreidelde groei voor ons zelf betekent.
Velen hoopten ook dat de huidige Covid-19 pandemie zou helpen om onze levensstijl fundamenteel aan te passen. Nu blijkt inmiddels dat de samenleving niet kan wachten om zo snel mogelijk terug te keren naar het “oude normaal”. De journaals maken bijna juichend melding van de enorme economische groeicijfers die het CBS presenteert. Dat stemt mij niet optimistisch dat we als mensheid in staat zijn het wereldwijde “groeidenken” te laten aanpassen.
Laten we daarom gewoon doorgaan in Bennekom met onze acties om plaatsgenoten bewust te maken en uit te dagen om lokaal te strijden tegen verspilling van voedsel, energie en grondstoffen. Laten we hopen, bidden en er aan werken dat die bewustwording mag groeien te beginnen in onze hele Bennekomse samenleving. Exponentieel wat mij betreft.
Cor Schaap
